Tin tức, Tiểu học

CÓ NÊN CHO CON LUYỆN CHỮ SỚM TỪ MẦM NON?

Đăng vào bởi Võ Hoa
  1. MỞ ĐẦU:

Trong những năm gần đây, câu chuyện “có nên cho trẻ luyện chữ sớm” trở thành đề tài được nhiều phụ huynh quan tâm và tranh luận trên các diễn đàn làm cha mẹ. Không ít phụ huynh cho rằng, việc cho con làm quen với chữ viết từ sớm là cách giúp con “vượt trước” khi bước vào lớp 1. Ngược lại, nhiều người lo ngại việc học chữ sớm có thể gây áp lực, làm trẻ mất hứng thú học tập và ảnh hưởng đến sự phát triển tự nhiên của lứa tuổi mầm non.

Vậy, đâu là quan điểm đúng đắn và khoa học? Việc luyện chữ sớm mang lại lợi ích hay tiềm ẩn những rủi ro gì? Bài luận này nhằm phân tích dưới góc độ khoa học giáo dục, tâm lý học phát triển và thực tiễn dạy học ở bậc mầm non, từ đó đưa ra định hướng phù hợp cho cha mẹ và nhà trường.

  1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC LÀM QUEN CHỮ VIẾT

2.1. Giai đoạn phát triển của trẻ mầm non

Theo thuyết phát triển nhận thức của Jean Piaget, trẻ từ 3–6 tuổi đang ở giai đoạn tiền thao tác (preoperational stage), tư duy còn mang tính trực quan và phụ thuộc nhiều vào hình ảnh, cảm xúc. Ở giai đoạn này, trẻ chưa sẵn sàng cho các hoạt động học tập mang tính trừu tượng và đòi hỏi sự tập trung kéo dài như viết chữ.

Tuy nhiên, theo Lev Vygotsky, việc học của trẻ có thể được thúc đẩy hiệu quả nếu người lớn hỗ trợ đúng “vùng phát triển gần” (Zone of Proximal Development – ZPD), nghĩa là dẫn dắt trẻ trong giới hạn mà trẻ có thể tự làm với một ít giúp đỡ. Điều này mở ra hướng tiếp cận “làm quen với chữ cái” chứ không phải “luyện viết sớm”.

2.2. Khái niệm “luyện chữ sớm” và “tiền viết”

  • Luyện chữ sớm là việc cho trẻ thực hành viết chữ cái, từ hoặc câu, thường với mục tiêu rèn kỹ năng viết tay sớm hơn so với độ tuổi chuẩn bị vào lớp 1.
  • Tiền viết (pre-writing) là giai đoạn trẻ rèn luyện các kỹ năng nền tảng như cầm bút đúng, phối hợp tay – mắt, điều khiển cơ tay, nhận biết hình dạng, hướng nét và ký hiệu ngôn ngữ.

Nhiều chuyên gia cho rằng, thay vì luyện chữ sớm, trẻ mầm non cần được chuẩn bị các kỹ năng tiền viết thông qua hoạt động vui chơi, sáng tạo, và tương tác trải nghiệm.

Theo Vygotsky, trẻ học tốt nhất khi được hỗ trợ “vừa đủ” – người lớn dẫn dắt nhưng không làm thay.
Piaget lại nhấn mạnh đến “mức độ sẵn sàng”: trẻ cần đạt được khả năng tập trung, điều khiển bàn tay và nhận biết hình dạng trước khi luyện viết.

Nói cách khác, trẻ cần được chuẩn bị nền tảng tiền viết (pre-writing) qua các hoạt động vui chơi:

  • Vẽ, tô màu, nặn đất sét, xâu hạt, kẹp đồ…
  • Viết tên mình, làm thiệp, viết thư cho người thân…

Tất cả đều là bước đệm tự nhiên, nhẹ nhàng mà hiệu quả cho kỹ năng viết tay.

  1. PHÂN TÍCH LỢI ÍCH VÀ HẠN CHẾ CỦA VIỆC LUYỆN CHỮ SỚM

3.1. Lợi ích

Một số nghiên cứu quốc tế (như National Early Literacy Panel, 2008) cho thấy trẻ được làm quen với chữ cái từ sớm có thể:

  • Ghi nhớ và nhận diện chữ cái nhanh hơn.
  • Phát triển khả năng phối hợp tay – mắt và kỹ năng vận động tinh.
  • Có sự tự tin và hứng thú ban đầu khi bước vào giai đoạn tập đọc, tập viết ở tiểu học.

Nếu được hướng dẫn đúng cách – dưới hình thức trò chơi, hoạt động trải nghiệm hoặc khám phá ngôn ngữ – việc làm quen chữ viết sớm có thể là nền tảng tốt cho kỹ năng học tập sau này.

3.2. Hạn chế và nguy cơ

Ngược lại, nhiều nghiên cứu cảnh báo rằng việc “ép” trẻ luyện chữ sớm có thể gây ra những tác động tiêu cực:

  • Áp lực tâm lý: Trẻ dễ hình thành cảm giác sợ học, sợ sai hoặc mất hứng thú với việc viết.
  • Ảnh hưởng thể chất: Nếu cơ tay chưa đủ phát triển, việc cầm bút quá lâu dễ gây mỏi tay, sai tư thế ngồi hoặc lệch phát triển cơ bàn tay.
  • Hạn chế sáng tạo: Khi bị gò ép vào khuôn mẫu chữ đẹp, trẻ có xu hướng mất tự tin trong thể hiện bản thân, giảm cơ hội sáng tạo tự nhiên.

Do đó, yếu tố “sẵn sàng” của trẻ có ý nghĩa quyết định. Không phải trẻ nào cũng phù hợp để luyện chữ từ mầm non – và không phải luyện chữ sớm là con sẽ viết đẹp, học tốt hơn.

  1. GÓC NHÌN TỪ TÂM LÝ HỌC VÀ GIÁO DỤC MẦM NON

Các nhà tâm lý học đều thống nhất rằng: sự phát triển kỹ năng viết là kết quả của một quá trình tự nhiên, bắt đầu từ khả năng điều khiển vận động tinh, nhận thức hình dạng, khả năng tập trung và cảm xúc tích cực với hoạt động viết.

Hoạt động tiền viết nên được tổ chức thông qua:

  • Vẽ, tô màu, nặn đất sét, xâu hạt, chơi trò “nối hình – tô nét”.
  • Các hoạt động thực tế như viết tên mình, làm thiệp, viết thư tặng người thân.
  • Trò chơi ngôn ngữ, đọc truyện tranh, chơi chữ cái từ vật thật.

Cách tiếp cận này giúp trẻ phát triển đồng thời cả thể chất, nhận thức và cảm xúc, thay vì chỉ chú trọng đến sản phẩm chữ viết.

  1. ĐỊNH HƯỚNG CHO PHỤ HUYNH VÀ NHÀ TRƯỜNG
  • Không “chạy đua” luyện chữ: Mỗi trẻ có tốc độ phát triển riêng. Hãy tôn trọng nhịp độ của con.
  • Chú trọng kỹ năng tiền viết: Cho trẻ làm quen chữ qua hoạt động chơi, sáng tạo và vận động.
  • Tạo cảm xúc tích cực: Khuyến khích, khen ngợi và để trẻ tự khám phá.
  • Phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Thống nhất phương pháp – tránh tình trạng ở trường dạy trải nghiệm, còn ở nhà ép luyện chữ.

Ở nhiều chương trình tiên tiến như Pathway  Tuệ Đức, trẻ không học viết sớm mà được “gieo nền tảng yêu ngôn ngữ” qua kể chuyện, trò chơi chữ cái, hoạt động tạo hình và vận động tinh. Khi trẻ vào lớp 1, con đã có sự sẵn sàng cả về tâm lý, ngôn ngữ và kỹ năng cầm bút.

  1. KẾT LUẬN

Việc cho trẻ làm quen chữ viết sớm không sai, nếu được thực hiện đúng cách và phù hợp với mức độ phát triển của từng trẻ. Tuy nhiên, ép luyện chữ sớm có thể gây phản tác dụng, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và cảm xúc học tập lâu dài.

Cái đích không phải là con biết viết sớm, mà là con yêu việc viết – coi chữ là công cụ để biểu đạt cảm xúc, suy nghĩ và sáng tạo.

Khi đứa trẻ yêu việc học, mọi kỹ năng rồi cũng sẽ đến – đúng lúc, đúng cách và đầy niềm vui.

 

KẾT NỐI CÙNG PATHWAY TUỆ ĐỨC



      19006462